24 Kasım 2023

Sürdürülebilir Tarım Nedir? Neden Önemlidir?

Sürdürülebilir tarım, yeterli ve kaliteli gıda maddelerinin uygun maliyette üretimi, tarım yapılan arazinin, çevrenin ve doğal kaynakların korunmasını içeren sistem ve uygulamalardır. Organik tarım vb. iyi tarım uygulamalarını sürdürülebilir tarım altında inceleyebiliriz. Ancak organik tarım tam anlamıyla sürdürülebilir tarım değildir.

Tarım Tarihi

Tarım tarihinden söz edecek olursak günümüzden 10.000 yıl öncesine kadar geriye gidebiliriz. Başlarda avcılık ve toplayıcılıkla yaşamını sürdüren insanlar birbirinden daha ayrık ve ufak topluluklar halinde yaşamak zorundaydı çünkü insanlar avcılık ve toplayıcılıkla ihtiyaçları olan besin değerini büyük gruplar halinde yaşasalardı karşılayamazlardı. Sonrasında tahılın keşfi ve evcilleştirilmesi ile insanlık tarihinde bir dönüm noktası yaşandı. İnsanlar evcilleştirdikleri buğday, darı, arpa, keten gibi ürünlerin sayesinde yaşamlarını kontrol altına aldılar. Daha az hareket ile daha sabit bir yaşam sürme fırsatları oldu. Yaşam döngüsü insanlar için mevsim ve hayvan göçleriyle şekillenmek zorunda değildi. İnsanlar tarımdan arta kalan vakitte ise diğer ihtiyaçlar için çalışmaya başladılar. Kısa sürede bu avantajı değerlendiren insanlar daha korunaklı ve daha uyumlu arazilere doğru kalıcı olarak yerleşkelerini oluşturdular. Ayrıca tarımla beraber bazı hayvanları da evcilleştirerek hayvancılık ve tarımı birbirine uyumlu hale getirme çalışmaları Sonrasında insanların bir araya gelmesiyle beraber envanter yönetimi, muhasebe, kayıt tutma, tarım planlaması, sosyal ilişkilerin düzenlenmesi, bir arada yaşama kültürü vb. gibi birçok yeni kavramda hayatımıza girdi.

İlk tarım örneklerine “bereketli hilal” olarak adlandırılan Mezopotamya çevresinde başlandı. Nil Nehri’nin etkisi bu alanda oldukça etkiliydi. İnsanlar için önemli olan su ihtiyacı, tarımdan sonra daha da önemli oldu. Tarım mahsulleri için sabit bir su kaynağına ihtiyaç vardı. Su artık insanlar için yönetilmesi gereken bir şeydi. Zamanla tarımdan elde edilen mahsul çeşitliliğini arttıran insanlar toplumsal etkileşim sonucu tarımı Anadolu’dan tüm dünyaya yavaş yavaş yaydı.

Tarımın Evrimi

İlk olarak Endülüs’te başlayan Modern tarım devrimi tarıma yeni teknikler getirerek ekin bitkilerinin yayılımını arttırdı. Orta Çağ’da hem Avrupa’da hem de İslam dünyasında benimsenen bu teknikler, kısa süre içinde farklı ekin bitkilerinin de dünyaya yayılmasını sağladı.

Sulama teknikleri, mahsul rotasyonu ve gübre çeşitleri 17. Yüzyılda İngiliz tarım devrimi ile ilerleyerek küresel nüfusun önemli ölçüde artmasına olanak sağladı. Bu dönemde desteklenen zirai ilaç, sentetik gübre ve uygulanan seçici üreme yöntemleri ile verimlilik büyük ölçüde artarken gelişmiş toplumlarla fiziksel ve işçi gücüne dayalı tarım yapan toplumlar arasında rekabet farkı iyice açıldı.

Günümüzde ise modern tarım, doğal ve güvenilir gıda, su kaynaklarının korunması, biyoyakıt tüketimi ekolojik ve politik birçok konuyu gündeme getirerek bunları eski yöntemlerle karşılaştırmış ve tarıma organik hareketler gibi farklı alternatif yaklaşımlar getirmiştir.

Sanayi devrimi ile her alanda olduğu gibi tarımda da bir sıçrama yaşandı ve insanlar endüstrinin gücünü tarımda da kullanmaya başladılar.

Sürdürülebilir Tarım Nedir? Neden Önemlidir?, Sürdürülebilir Tarım İhtiyacı

Tarım Çeşitleri

Geleneksel Tarım: Geleneksel tarım, kültürden kültüre, bölgeden bölgeye değişen ve toplumların geçmişle bağlarıyla olan ilişkileri ile iç içe olan tarım çeşididir.
Endüstriyel Tarım: Endüstriyel tarım verimliliği birinci plana koyan ve sonuçlara göre şekillenen tarım çeşididir. Bu tarım türünde çevre ve canlıların yaşamı ve sürdürülebilirliği öncelik değildir. Zirai ilaçlar kullanılır. Uygulayıcı ekonomik karını en üst düzeye çıkardığı düzeyde başarılıdır.
Organik Tarım: Organik tarım, gıda üretim aşamasında sentetik kimyasal içermeyen yöntemlerle oluşturulan tarım sistemleri için kullanılır. Hayvan yem katkıları ve zirai tarım ilaçlarını reddeden tarım sistemidir. Girdilerin organik olması amaçlanır. (İstisnalar vardır) Organik tarım yöntemleri birçok ülke tarafından yasalar ve kurallar çerçevesinde yönetilmekle beraber, standartların büyük bir bölümü Uluslararası Organik Tarım Federasyonu (IFOAM) tarafından oluşturulmuştur.
Biyodinamik Tarım: Bu tarım sistemi organik tarımında ötesinde daha koruyucu ve daha sürdürülebilir bir tarım sistemidir. Çevre ve canlıların yaşama bu sistem için önceliklidir. Girdilerin tamamı organik olmalıdır ve israf olmaması için analizler yapılır. Birbirini tamamlayan sistemlerle bir döngü oluşturulur ve israf optimum düzeyde önlenmeye çalışılır. Mümkün olduğunca çiftlikten üretilen malzemeler kullanılır ve dışarıya bağımlılık minimuma indirilir. Bu sistemle oluşturulan her çiftliğin kendine ait bir ekosistemi ve ruhu vardır.

Sürdürülebilir Tarım Nedir?

Organik Tarım ve Sürdürülebilir Tarım Farkı

Birçoğumuz organik tarım ve sürdürülebilir tarım kavramlarını birbirine karıştırıyoruz. Her iki tarım sistemi de ekolojik olarak önemli olan uygulamaların uygulanmasını hedefler ancak aralarında bazı standart farklar vardır. Organik tarım özellikle endüstriyel olarak uygulanabilir; çevreye ve insan sağlığına zarar verebilir.

Organik tarım adı altında kültürler tarafından ekosistemler hala tahrip ediliyor olabilir. Fosil yakıtların aşırı tüketimi ve topraktaki verim oranı düşmüş olabilir.

Organik tarım kimyasallardan arındırılmış bir üretim sistemine odaklanırken, sürdürülebilir tarım biyolojik çeşitliliğin ve üretkenliğinin sağlanmaya çalışması yönündedir. Sürdürülebilir tarımda kaynakların çok çeşitli ve sürdürülebilir olması, tek bir gıda alanının çevreci bir şekilde sonsuza dek gıda üretmesi hedeflenir. Bunun dışında oluşturulan sistemin ekonomik olması da sürdürülebilir olması kadar önem taşır.

Sürdürülebilir Tarım İhtiyacı

Mevcut tarım yöntemleri ve iklim değişikliği, zamanla su kaynaklarının aşırı tüketimi, yüksek erozyon seviyeleri ve toprak veriminin azalması ile sonuçlanmıştır. Çiftçi giderlerinin artması, rekabetin yükselmesi ve tüketici talepleri vb. tüm bu etmenler göz önüne alındığında çözümün, ekosistemlere değer vermek, çevresel geçim kaynaklarının değerlendirilmesi ve bu kaynakların minimum israf ile birbirine entegre edilmesi gerekliliği sonucuna varılmıştır. Bu tür tedbirlerin ve uygulamanın var olan eşitsizliklerin giderilmesi, sulak alanların korunması ve daha fazla verimli tarım arazisinin oluşturulması amaçlanmıştır.

İlginizi Çekebilir: Kundalini Meditasyonu Nedir? Faydaları Nelerdir?

Sürdürülebilir Tarımın Faydaları Nelerdir?

Çevre kirliliğini önlemek,
Biyolojik çeşitliliği korumak,
Toprak ve genetik kaynak erozyonunu önlemek,
Su miktarını ve kalitesini korumak,
Yenilenebilir enerji kaynaklarını kullanmak,
Enerji tasarrufu sağlamak,
Katma değeri daha yüksek ürünler üretmek,
Hızla büyüyen sürdürülebilir tarım pazarında gerekli konumu almak,
Küçük çiftliklerin gelirini arttırmak,
Çalışanların sağlığını korumak gibi maddeleri sıralayabiliriz.

Sürdürülebilir Tarım Nedir? Neden Önemlidir?, Sürdürülebilir Tarım İhtiyacı

Sürdürülebilir Tarım ve Hayvancılık

Sürdürülebilir tarım ve hayvancılık entegrasyonu birbirini tamamlayan iki unsur. İşletmeye gübre sağlamak, bitkisel üretimde toprağı daha zengin hale getirmektedir. Organik gübreleme toprağın fiziki ve biyolojik özelliklerini zamanla çok daha iyi bir hale getirir. Birçok hayvan tarım arazilerinde oluşabilecek bitkiler için zararlı olan canlıları uzaklaştırmada etkin rol oynamaktadır.

Sürdürülebilir Tarım Uygulamaları

Toprağı İşlemeden Tarım Yapmak

Geleneksel çiftçilik yöntemleri arasında toprağı sürme yabani ot temizliği için etkilidir ve toprağı ekim için hazır hale getirir. Ancak bu işlem toprak kayıplarına da neden olmaktadır. Bu nedenle ekim zamanından önce tarlayı sürmek yerine işlemesiz tarım yöntemlerine veya azaltılmış toprak işleme gibi yöntemler kullanılabilir. Sürülmemiş toprağa ekilen tohumlar hem toprağın verimini arttırır hem de erozyonu engeller.

Zararlı Entegre Yöntemlerin Uygulanması

Pestisit kullanımı tarlada oluşan haşerelerin yönetilmesine önemli bir rol oynar. Ancak bilinçsizce ve fazla kullanılan pestisitler bu canlıların direnç kazanmasına ve daha zararlı hale gelmesine sebebiyet verebilir. Bu nedenle pestisit ve böcek ilacı kullanımı azaltılarak çeşitli biyolojik ve mekanik yöntemler kullanılabilir. Bazı bitkiler çeşitli hayvanların ortamda artmasına sebebiyet verir. Çoğalan hayvanlar bazı bitki zararlılarını engelleyebilir. Toprağa tek bir ürünü fazla miktarda işlemektense çapraz ekilen ürünler ile hem tarlanın hem ekosistemin korunması sağlanabilir. Bunun dışında tarım arazisinin çevresine dikilecek olan ağaçlar böcekleri yiyen kuşları araziye çeker ve böcek popülasyonunun kontrol edilmesine yardımcı olabilir.

Bitki ve Hayvan Uyumunu Yakalamak

Endüstriyel tarımda genel olarak tarım ve hayvancılığı ayırırken bu iki unsurun planlı entegrasyonu daha kazançlı bir çiftçilik için büyük bir fırsattır. Otlatma ürün rotasyonu için çok faydalı bir yoldur. Hayvanların tarım arazisindeki hareketi toprağı sıkıştırarak erozyonu önlerken, geride bıraktıkları dışkılar da toprağın gübrelenmesini sağlar.

Tarımsal Ormancılık Uygulamaları

Çiftliklerde ağaç ve çalıların planlı bir şekilde yetiştirilmesi toprak erozyonunu engellerken su kaynaklarının çevresine ekilen ağaçlar kurak mevsimlerde buharlaşmayla kaybolan suyu azaltır.

Dönüşümlü veya Birlikte Ekim

Çoğu tarımsal alanda etkin olan mono kültür uygulaması, büyük arazilere tek çeşit ürün ekilmesi durumudur ve bu yöntem beraberinde yabani otların artması ve toprak verimliliğinin azalmasıyla olarak son bulur. Farklı bitki türlerinin ekilmesi hem böcek kontrolü için hem de torak veriminin artması için iyi bir yöntemdir.

Aynı Üründe Çeşitli Ekim

Bir çiftçi ana mahsulü değiştirmek yerine aynı bitkinin diğer çeşitlerini ekebilir. Aynı tarım ürününün farklı çeşitlerini ekmek genetik açıdan farkları olduğu için ürünleri daha güçlü hale getirir. Ayrıca mahsul çeşitliliği mahsulü zararlılardan ve belirli ürün hastalıklarından da korur.